Regulacje prawne dotyczące decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach w inwestycjach OŹE
Autor: Andrzej Koroluk
Data: 2009-02-08
Zagadnienia ogólne
Osoby zainteresowane realizacją projektu z zakresu Odnawialnych Źródeł Energii spotykają na swojej drodze szereg problemów i zagadnień, w tym niejednokrotnie konieczność uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach przedsięwzięcia (tzw. "decyzja środowiskowa"). Uzyskanie takiej decyzji poprzedzone jest oceną oddziaływania na środowisko (OOS). Jest to procedura, której zadaniem jest określenie, jakie skutki może wywierać na środowisko realizacja danego projektu lub inwestycji. Celem OOS jest umożliwienie podjęcia decyzji, zezwalającej na realizację przedsięwzięcia poprzez rozstrzygnięcie, czy wpływ danej inwestycji będzie znaczący dla środowiska. Procedury OOS stanowią jeden z istotnych elementów polityki ochrony środowiska realizowanych w krajach członkowskich Unii Europejskiej.
Niniejsza problematyka w szczególności dotyczy tzw. unijnej sieci obszarów ochrony przyrody Natura 2000, której realizacja ma służyć powstrzymaniu spadku bioróżnorodności w Europie. Sieć ta została ustanowiona na podstawie przepisów dyrektywy Rady z dnia 21 maja 1992 r. nr 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (Dyrektywa Siedliskowa) oraz dyrektywy Rady z dnia 2 kwietnia 1979 r. nr 79/409/EWG w sprawie ochrony dzikiego ptactwa (Dyrektywy Ptasiej). Jednym z narzędzi służących ochronie przyrody w ramach Natura 2000 jest procedura OOS wszystkich planów i przedsięwzięć, które mogą negatywnie wpłynąć na elementy sieci. W przypadku obszarów Natura 2000 każdorazowo trzeba przeanalizować merytorycznie, ewentualne negatywne skutki realizacji planowanego przedsięwzięcia, przy czym brak negatywnego wpływu powinien być również udokumentowany, tak by organ wydający zezwolenie na inwestycję miał pewność, co do efektów środowiskowych wydawanej zgody. Obowiązuje nadrzędna zasada, iż nie są dopuszczalne inwestycje mogące znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000, za wyjątkiem sytuacji, w której za realizacją przedsięwzięcia przemawiają następujące fakty:
- nadrzędny interes publiczny,
- brak wariantów alternatywnych o mniejszym oddziaływaniu na środowisko,
- zapewnienie przeprowadzenia skutecznej kompensacji przyrodniczej, adekwatnej do skali strat i zniszczeń przyrodniczych.
Przepisy europejskie
Podstawy prawne dotyczące procedury OOS określone zostały w Dyrektywie Rady 85/33/EWG z 27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny skutków niektórych publicznych i prywatnych przedsięwzięć dla środowiska, znowelizowanej dyrektywami 97/11/WE oraz 2003/35/WE (dyrektywa EIA).
Niniejsza Dyrektywa przewiduje, iż procedura OOS składa się z następujących etapów:
- Screening - Kwalifikowanie przedsięwzięcia do procesu OOS,
- Scoping - Określanie zakresu analizy OOS,
- Przedstawienie informacji o środowisku właściwym organom,
- Konsultacje z państwowymi organami do spraw ochrony środowiska, innymi zainteresowanymi stronami i opinią publiczną,
- Rozpatrzenie informacji o środowisku przez właściwy organ przed wydaniem zezwolenia, rozpatrzenie uwag i wniosków z etapu konsultacji,
- Podjęcie decyzji i jej ogłoszenie.
Dyrektywa zawiera trzy załączniki. Przedsięwzięcia wymienione w załączniku nr 1 zawsze podlegają procedurze OOS. W przypadku przedsięwzięć z załącznika nr 2, organ administracji każdorazowo powinien indywidualnie określić, czy wymagają one przeprowadzenia OOS, kierując się przy tym kryteriami wymienionymi w załączniku nr 3. Kwalifikacja ta stanowi pierwszy formalny etap postępowania OOS. Na tym etapie nie trzeba przeprowadzać szczegółowych badań i analiz, należy natomiast rozważyć uwarunkowania i czynniki, które mogą przemawiać za poddaniem przedsięwzięcia procedurze OOS.
Nadzór nad prawidłowym funkcjonowaniem procedury OOS w obszarach Natura 2000 pełni Komisja Europejska oraz Europejski Trybunał Sprawiedliwości (ETS). W przypadku naruszenia wspólnotowego prawa, Komisja wszczyna procedurę wzywającą państwo członkowskie do usunięcia naruszenia prawa. Proces ten jest zwykle długotrwały; formalnie jest 3-stopniowy, praktycznie składa się z wielu nieformalnych etapów. Jeśli w wyniku tej procedury nie zostaną usunięte niezgodności prawne, Komisja Europejska kieruje sprawę do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, który bada jej zgodność z przepisami unijnymi, a w przypadku stwierdzenia naruszenia przepisów – wydaje wyrok.
Z orzecznictwa ETS wynika, że treść załączników nr 1 i 2 do dyrektywy stanowi tylko wskazówki do kwalifikowania, których nie można traktować w sposób zamknięty. Oznacza to, że wykaz przedsięwzięć zawartych w załącznikach jest tylko punktem wyjścia do dalszych, bardziej szczegółowych, indywidualnych analiz. Równie istotne są jego charakter i lokalizacja oraz podmioty objęte oddziaływaniem. Trybunał wskazywał, że nawet mniejsze przedsięwzięcia mogą mieć znaczące oddziaływania na środowisko, jeżeli zlokalizowane są na obszarach, gdzie czynniki środowiskowe są wrażliwe nawet na niewielkie zmiany. Z orzecznictwa ETS wynika również, iż opracowane kryteria progowe, dotyczące wielkości, wydajności, mocy, itp. nie mogą pozwalać na wyłączenie całych kategorii przedsięwzięć z procedury OOS.
Przepisy polskie
Kwestie procedury OOS od dnia 15 listopada 2008 r. regulowane są ustawą z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. nr 199, poz. 1227).
Obowiązujące przepisy określają rodzaje planów i przedsięwzięć, które podlegają procedurze OOS. Kluczowe znaczenie ma podział przedsięwzięć pod kątem kwalifikowania ich do obowiązku sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Raport). Przepisy dzielą przedsięwzięcia na:
- mogące zawsze znacząco oddziaływać na środowisko, dla których obligatoryjnie sporządza się Raport,
- mogące potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko, dla których obowiązek sporządzenia Raportu stwierdza się fakultatywnie,
- przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000, dla których obowiązek sporządzenia Raportu stwierdza się fakultatywnie.
Raport to rodzaj ekspertyzy oceniającej wpływ danego przedsięwzięcia na środowisko. Co do zasady jest on sporządzany przed wydaniem decyzji, zezwalającej na realizację przedsięwzięcia. Lista przedsięwzięć podlegających OOS wyszczególniona jest w rozporządzeniu Rady Ministrów z 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć, mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań, związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia Raportu (Rozporządzenie to nadal obowiązuje na podstawie przepisów wprowadzających ustawę z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko).
Rozporządzenie to zawiera:
1) rodzaje przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, wymagających sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko;
2) rodzaje przedsięwzięć, dla których obowiązek sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko może być wymagany;
3) przypadki, w jakich zmiany dokonywane w obiektach są kwalifikowane jako przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać na środowisko;
4) szczegółowe uwarunkowania związane z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko.
Jak wskazano wcześniej, istnieje jeszcze grupa przedsięwzięć, mogących znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000. Kryteria kwalifikacji czy dane przedsięwzięcie może oddziaływać znacząco na obszar Natura 2000 muszą być merytoryczne i odnoszące się do analizy potencjalnego wpływu oraz zagrożeń środowiska przyrodniczego.
Mając na uwadze przedstawione pokrótce informacje o obowiązujących regulacjach prawnych dotyczących procedury OOS, należy przy planowaniu projektu OZE wziąć pod uwagę, iż w niektórych przypadkach konieczne będzie uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Niewątpliwie zapoznanie się z obowiązującymi regulacjami w tym zakresie ułatwić może podjęcie decyzji o lokalizacji danego przedsięwzięcia oraz stworzeniu realnego harmonogramu działań.
Autor: Andrzej Koroluk
Wspólnik
www.skslaw.pl Ślązak i Wspólnicy Kancelaria Prawna Spółka Komandytowa została założona przez osoby z wieloletnim doświadczeniem w zakresie obsługi prawnej osób fizycznych oraz podmiotów gospodarczych. Nasz zespół składa się z doświadczonych prawników, którzy w ramach swojej dotychczasowej praktyki świadczyli usługi na rzecz renomowanych podmiotów krajowych i zagranicznych. Specjalizujemy się, w szczególności w prawnych aspektach realizacji projektów OZE, jak również w prawie cywilnym, handlowym oraz administracyjnym.