Agroenergetyka.pl

Energetyka, OZE w sieci: GoldenLine - Energetyka
Blog energetyczno - paliwowy
 
 
strona główna  Zarejestruj się  Ogłoszenia  Forum  Kontakt z Redakcją 


Artykuły
ROŚLINY I ZIARNO
 

Uprawa

Data: 2008-01-13
Słonecznik bulwiasty jest rośliną dnia krótkiego, dlatego długi dzień letni w naszej szerokości geograficznej powoduje zahamowanie rozwoju generatywnego. Na skalę produkcyjną topinambur rozmnażany jest wyłącznie wegetatywnie przez bulwy.

Przedplonem dla topinamburu mogą być wszystkie rośliny uprawne, a także niezbyt zachwaszczone odłogi. Warunkiem jest jednak staranna uprawa roli i właściwy dobór stanowiska.
Podobnie jak pod inne okopowe, warstwa orna powinna być głęboka:
na glebach bielicowych 25 cm, a na glinkach, lessach i murszach do 30 cm.
Ze względu na to, że topinambur może być uprawiany na tym samym stanowisku przez kilka lat, najlepiej przeznaczyć pod tę roślinę pole poza płodozmianem.

Uprawa roli powinna być głęboka, ponieważ¿ części podziemne silnie się rozrastają. Głębokość uprawy decyduje o dobrym wzroście roślin w pierwszym roku, jak również plonowaniu w latach następnych. Podstawowym zabiegiem jest głęboka orka do 30 cm, a gdy warstwa orna jest płytka – orka z pogłębiaczem. Uprawki wiosenne na polu zaoranym jesienią polegają na stosowaniu brony zwykłej lub aktywnej; jeżeli gleba jest zbita należy zastosować kultywator na głębokość 12–14 cm. Przed sadzeniem bulw należy wyrównać wierzchnią warstwę gleby, co ułatwi sadzenie i korzystnie wpłynie na kiełkowanie i wschody.

Sadzenie bulw można przeprowadzić jesienią lub wczesną wiosną. Bulwy ukorzeniają się i kiełkują już w temperaturze gleby 4–50C. Korzystniejszy wydaje się więc jesienny termin sadzenia, ponieważ rośliny rozpoczynają wegetację zanim gleba obeschnie i nadaje się do mechanicznej uprawy. W efekcie okres wegetacji topinamburu wydłuża się przynajmniej o 3 tyg., co wpływa korzystnie na plony.

Głębokość sadzenia wynosi 10–15 cm jesienią i 5–10 cm wiosną. Do sadzenia stosuje się sadzarki do ziemniaków lub wysadza się ręcznie. Gęstość sadzenia zalecana przez wg [2] wynosi: 0,7–1 m między rzędami, w rzędach 50–60 cm. Sugeruje on, że przy niedostatku sadzeniaków rozstawę rzędów można zwiększyć nawet do 2 m, a w rzędzie wysadzać bulwy co 1 m. Natomiast wg [3] zaleca się rozstawę rzędów 50–60 cm, a odległość w rzędach 30 cm.

Zabiegi pielęgnacyjne polegają na bronowaniu plantacji po wschodach, pieleniu międzyrzędzi w miarę potrzeby oraz obredlaniu. Jeżeli pole jest silnie zachwaszczone, można zastosować Treflan 240 EC lub Afalon 50 WP. Po zwarciu łanu rośliny silnie ocieniają glebę i hamują rozwój chwastów, więc dalsze zabiegi nie są konieczne.

Nawożenie słonecznika bulwiastego uzależnione jest od zasobności gleby i przedplonu. W przeciętnych warunkach kultury i zasobności gleby zalecane są dawki na 1 ha: 80–120 kg N, 60–80 kg P2O5 i 120–160 kg K2O. Nawożenie azotem stosuje się zwykle w dwóch równych dawkach, pierwszą przed sadzeniem, razem z fosforem i potasem, a drugą kiedy rośliny mają ok. 50 cm wysokości. Badania [4] wykazały, że zwiększanie nawożenia azotowego do 150 i 200 kg/ha może powodować spadek plonu zarówno bulw, jak i zielonej masy.
Wykorzystanie azotu przez rośliny topinamburu zależy od warunków pogodowych: w sezonie wegetacyjnym o wysokim poziomie opadów optymalną dawką N jest 100 kg/ha, natomiast w warunkach niedoboru opadów 50 kg N/ha. Nawożenie azotowe wpływa nie tylko na wielkość plonu topinamburu, ale także na skład chemiczny bulw i części nadziemnych [4, 5].

Chorobą najczęściej występującą na plantacjach topinamburu jest zgnilizna twardzikowa, wywoływana przez grzyb Sclerotinia sclerotiorum (Lib.) Mass. Objawami tej choroby są brunatne plamy i nalot na liściach i w dolnych częściach łodyg. Silnie porażone rośliny więdną i giną. Na plantacji powstają wówczas tzw. czarcie koła zamierających roślin. Grzyb atakuje również bulwy, powodując ich gnicie w okresie wegetacji oraz podczas przechowywania. Choroba szczególnie szybko rozwija się przy składowaniu bulw w workach czy pryzmach, kiedy temperatura otoczenia przekracza 100C i następuje zagrzanie się bulw.
Grzyb zimuje na bulwach i rozprzestrzenia się za pośrednictwem porażonych sadzeniaków, gdzie występuje w postaci czarnych, twardych grudek – przetrwalników. Zwalczanie choroby polega na wysadzaniu tylko zdrowych sadzeniaków, usuwaniu chorych roślin oraz zakładaniu plantacji na polach wolnych od chorób. Po zauważeniu objawów choroby należy przeprowadzić oprysk preparatem Topsin M. Materiał przygotowany do przechowywania i sadzenia nie może zawierać bulw z ciemnymi plamami lub nadgniłych. Inne choroby pochodzenia grzybowego, np. mączniak rzekomy, mączniak prawdziwy, a także rdze i bakteriozy nie mają większego wpływu na plony topinamburu [2].

Ze szkodników występujących w naszym klimacie odnotowuje się mszyce i zmienniki, jednak zwykle nie czynią one znacznych szkód, dlatego też nie ma zaleceń dotyczących ich zwalczania na plantacjach topinamburu.

Termin i częstość zbioru słonecznika bulwiastego uzależnione są od celu uprawy (na bulwy lub zieloną masę). Jeżeli podstawowym plonem są bulwy, zbioru części nadziemnych dokonuje się najczęściej w październiku, gdyż wczesne koszenie zielonej masy (np. w czerwcu, lipcu) wpływa ujemnie na plon bulw. Zwykle zbioru bulw dokonuje się późną jesienią, przed nastaniem mrozów, można także wykorzystać okresy odwilży w miesiącach zimowych. Jeżeli planujemy wiosenny termin wykopków, wówczas łodygi ścina się zimą w czasie mrozów, aby uniknąć ugniatania gleby z zimującymi w niej bulwami. Wiosenny zbiór powinien być przeprowadzony możliwie najwcześniej, kiedy tylko udaje się wjechać na pole maszynami, ponieważ¿ bulwy kiełkują i ukorzeniają się bardzo wcześnie, jeszcze przed całkowitym obeschnięciem roli. Kiełkujące bulwy tracą wiele składników pokarmowych, a kiełki i korzenie obniżają ich wartość i utrudniają użytkowanie.
Do zbioru bulw wykorzystuje się maszyny do kopania ziemniaków, np. kopaczki elewatorowe lub kopie się ręcznie na małych poletkach. Bulwy mają delikatną skórkę, gdyż nie mają warstwy korkowej, dlatego szybko tracą wodę. Najlepiej przechowują się więc pozostawione na zimę w glebie. W przechowalni konieczne jest utrzymanie niskiej temperatury (0–20C), a przy dłuższym przechowywaniu warstwy bulw należy przesypywać ziemią lub piaskiem [2].

W przypadku uprawy topinamburu na zieloną masę (w celach pastewnych lub np. do fermentacji na biogaz) części nadziemne można kosić w dwóch, a nawet w trzech terminach: w czerwcu, sierpniu i listopadzie. Uzyskana w ten sposób masa charakteryzuje się wysoką strawnością, jest mniej zdrewniała. Przy intensywnym użytkowaniu ważny jest odpowiedni dobór stanowiska, gdyż wówczas wskazane są gleby stosunkowo żyzne. Technika zbioru części nadziemnych jest podobna do kukurydzy (na kiszonkę). Najczęściej stosuje się sieczkarnie samobieżne w zestawie z przyczepami lub kosy spalinowe. Niektóre biotypy topinamburu wykazują szczególną przydatność do użytkowania na zielonkę, gdyż dobrze znoszą przykaszanie i szybko odrastają [1].

Tabela 1. Plon bulw i zielonej masy słonecznika bulwiastego wg różnych autorów (t/ha)

Topinambur najczściej uprawia się poza płodozmianem przez kilka lat na tym samym polu, dlatego konieczne jest tzw. odnawianie plantacji. W tym celu po wykopaniu bulw pole należy zaorać, następnie wysiać nawozy w zależności od zasobności gleby (średnio w kg/ha: 60–80 P2O5 i 120–160 K2O), zabronować i dokładnie zebrać pozostałe bulwy. Z resztek bulw, jakie pozostały w glebie wyrasta zwykle łan roślin o znacznym zagęszczeniu. Aby doprowadzić do właściwej obsady (3–4 rośliny na m2) należy po wschodach roślin zastosować opielacz międzyrzędowy z nożami bocznymi i przeciąć rzędy o rozstawie nie mniejszej niż 65 cm. Następnie podobny zabieg trzeba przeprowadzić w poprzek rzędów. Rośliny odrastające w międzyrzędziach można wyciąć opielaczem. Pozostałe zabiegi wiosenne przeprowadzać tak jak w 1. roku: obredlanie, nawożenie azotem, odchwaszczanie w miarę potrzeb. Zbytnie zagęszczenie łanu topinamburu powoduje obniżenie plonu zielonej masy i bulw. Wieloletnia plantacja pozostawiona bez przerzedzania roślin i nawożenia mineralnego staje się nieefektywna [6].
Topinambur jest gatunkiem o bardzo wysokim potencjale produkcyjnym. Na żyznych glebach, przy dostatku wody, plony świeżej biomasy mogą dochodzić do 200 t z ha, a plon samych bulw do 90 t/ha [7]. Według różnych źródeł w warunkach polskich można uzyskać z powierzchni 1 ha 12–36 t bulw i 31–75 t zielonej masy [1, 2, 4].


Źródło:
1. Gutmañski I, Pikulik R. Porównanie wartości użytkowej kilku biotypów topinamburu (Helianthus tuberosus L.). Biul IHAR 1994; 189: 91-100.
2. Góral S. Topinambur – słonecznik buwiasty – Helianthus tuberosus L. W: Nowe rośliny uprawne na cele spożywcze, przemysłowe i jako odnawialne źródła energii. Nalborczyk E (red.). SGGW, Warszawa 1996.
3. Tabin S. Możliwości uprawy bulwy (Helianthus tuberosus) w Polsce. Ann UMCS, s. E 1952; 9: 173-264.
4. Sawicka B. Wartooeæ pastewna s³onecznika bulwiastego (Helianthus tuberosus L.) w warunkach nawożenia azotem. Ann UMCS, s. E 1998; 11: 97-108.
5. Sawicka B. Fluktuacja magnezu i żelaza w częściach nadziemnych Helianthus tuberosus L. pod wpływem nawożenia azotem. Biul Magnezol 2000; 4: 316-25.
6. Słonecznik bulwiasty (topinambur); Album roślin energetycznych "Wokół Energetyki" – sierpień 2006
7. Chabbert N, et al. Biomass 1985; 6: 271-84.
8. Salzman F. Controlling Jerusalem artichoke. Facts Extension Bull E 1997; 2249.
9. Lutomski J. Topinulin – pogoda dla zdrowia. Post Fitoterapii 2001; 1: 5.
10. Grabowska L, Baraniecki P, Koz³owski R. Wyniki trzyletnich badań nad możliwością zagospodarowania gleb skażonych przez przemysł miedziowy. Hod Rooelin i Nasien 1998; 2: 35-40.
11. Wielgosz E. Liczebnooeæ i niektóre parametry aktywnooeci drobnoustrojów w osadzie ścieków komunalnych pod uprawę różnych roślin. Zesz Probl PNR 1996; 437: 337-40.
12. Olejniczak J, Adamska E. Rola i znaczenie rooelin alternatywnych. Hod Rooelin i Nasien 1996; 3: 4-8.
13. Kryłowicz A, Chrzanowski K, Usidus J. Zgłoszenie patentowe P-348681. Sposób i układ wytwarzania metanu i energii elektrycznej i cieplnej (maszynopis). Zamość 2001.
14. Franków B. Uprawy energetyczne – topinambur. Mat Konf Strategia działań na rzecz poprawy stanu środowiska naturalnego. WKTiR w Zamooeciu, Krasnobród 2003.
 
strona główna | polityka prywatności | nota prawna | partnerzy | kontakt | mapa serwisu | REKLAMA
Projekty HVAC | turbiny wiatrowe | Forum OZE
Copyright © Agroenergetyka.pl | design: Projekty internetowe